” Een veerkrachtig mens te zijn, daar kun je dus voor kiezen?”
Het is de samenvatting door Jan van de Bosch van een gesprek dat hij op televisie had met Jurjen van Houwelingen. Een samenvatting die wel past bij de titel van het programma, Hour of Power. Een programma op zondagochtend waarin een Amerikaanse kerkdienst te bekijken valt met daarna een interview in Nederland met iemand die iets bijzonders heeft mee(ge)maakt, waarbij ze Gods kracht (hebben) ervaren.
Dit keer dus Jurjen van Houwelingen. Deze man heeft door een goedaardige tumor een herseninfarct gekregen waarbij blijvende schade is ontstaan. Hij is bijna blind, zijn organiserend vermogen is aangetast en ook herkent hij geen gezichten meer. Bij alles heeft hij hulp nodig.
Van succesvol ondernemer tot een hulpbehoevend mens gereduceerd. Hij raakt in een zware depressie en komt zover een einde aan zijn leven te willen maken. Door hulp en steun van mensen die om hem heen staan en een periode van revalidatie in Jeruzalem in een gerenommeerd instituut (door crowdfunding mogelijk gemaakt) komt hij langzaam op het punt dat hij weer wat perspectief krijgt: ‘In plaats van te kijken naar wat ik niet meer kon, ging ik kijken naar wat nog wel kon.’
‘Mijn leven ligt in puin, is verwoest. Zo ervaar ik dat, ik kan het niet mooier maken.’
Onderweg 2018
Zijn zwager legde eens een velletje papier op de grond en vroeg hem erop te gaan staan. Voel je dat? Nee. Drie blaadjes, nu dan? Vijf blaadjes… nee, nee, nee. Pas bij 50 blaadjes op elkaar merk je dat je voet iets omhoog moet. Je maakt een miniem stapje ‘omhoog’.
En om die bijna onmerkbare stapjes gaat het, benadrukt Jurjen. Hij moest leren niet groot te denken, niet vooruit denken als de ondernemer die hij was, maar werken aan die ministapjes. Uit je bed komen, je aankleden, de gordijnen open, ontbijten…Wat stelt het voor? Maar in het donkere en uitzichtloze van een depressie zijn dit de A4tjes die zich langzaam opstapelen tot een stapje omhoog/ vooruit.
Is dat dan een keuze van jezelf? Nee, zo simpel is het niet. Je hebt daar anderen voor nodig die geloven in jouw herstel. Zien dat je het alleen niet trekt. Dat je hulp nodig hebt. Professionele hulp. Soms schijnbaar onbetaalbare hulp en vrienden die een crowdfunding voor je organiseren. Vrienden, geliefden die onophoudelijk voor je bidden en vertrouwen op de kracht van een God die zieken geneest, of niet. Maar altijd heling brengt in de pijn en het lijden.
Sartre, die niet geloofde in God schreef ooit, de hel, dat is de ander. Dirk de Wachter, een Vlaamse psychiater, draaide het om in een artikel dat ik las: de hel, dat is waar geen ander is. Waar je aan je lot bent overgelaten.
Jurjen vertelt in vogelvlucht hoe hij weer betekenis vond in zjn leven. Schilderen bracht dat en de ontdekking dat zijn geschiedenis van betekenis is voor anderen. Juist in zijn beperking en het lijden dat dat bracht ervaart hij dat hij anderen steunen kan en inspireren.
Ik vond het een mooi getuigenis. Er sprak hoop uit. Hoop die niet onbereikbaar werd gemaakt door een wonderlijke genezing, die toch vaak voor de meesten van ons uitblijft. Maar hoop uit het simpele feit dat lijden niet zinloos hoeft te zijn. Het brengt een verbondenheid die je niet kunt vinden in gedeeld succes, hoe leuk dat ook kan zijn. Dan is het natuurlijk dubbel feest. Maar gedeeld verdriet, gedeelde moeiten worden dragelijker door het samen ervaren. Je bent niet alleen.
Is dat dan een keuze? Ja en nee. Ik was niet zo gelukkig met die samenvatting van Jan van den Bosch. Het lijkt de last te leggen bij de terneergeslagen, depressieve, beperkte mens. Dat jij daar nog steeds zit als een hoopje ellende komt omdat je niet de juiste keuze maakt. Jij schiet tekort omdat je niet kiest voor die fijne veerkracht. En zo gaat het als een zweepslag over die mens: zie je wel, ik schiet in alles tekort.
Het was ongetwijfeld niet van den Bosch’ intentie om zo’n oordeel uit te spreken. Maar het let zo nauw in dit soort situaties. Er is onmacht in ziekte. Psychisch of lichamelijk. En het kan lijken dat iedere keuze onmogelijk is wanneer het zo donker is in je leven. Onze cultuur heeft er en handje van. Alles is maakbaar als je je best maar doet. Slik de juiste supplementen, wel een vaccin, geen vaccin, ga naar de sportschool, doe aan yoga, mindfulness, meditatie, ijsbaden, koud douchen, werken, werken, werken, dan word je vanzelf fit en gezond en leef je een lang en gelukkig leven. Het schreeuwt je tegemoet uit de reclames en de social media.
Is dat dan allemaal onzin? Natuurlijk niet! Gezond leven, gezond eten, beweging en ontspanning zijn vitale onderdelen van goeie zelfzorg. We zijn als verantwoordelijke mensen geschapen, in staat om keuzes te maken die richting geven aan je leven. Maar we zijn ook zondige, gebroken en afhankelijke mensen die in veel opzichten beperkt zijn. Ook in het maken van de juiste keuzes. Opvoeding, omstandigheden, de mensen om je heen, ze hebben allemaal invloed. Hoe maak je de juiste keuzes wanneer niets je wordt voorgeleefd? Als je geen maatstaf hebt? Als je helemaal niet weet of ervaren hebt wat een goed leven is en hoe dat voelt?
Dan kom ik toch weer uit bij die ander. De hulpverlener, de vriend, de zus, de wijze mede-lotgenoot. Die kan luisteren, koesteren, wijzen, practische hulp kan geven. Medicatie verstrekken. Het is denk ik niet kiezen voor veerkracht, maar juist de keuze om ‘zwak’ te durven zijn zodat je kracht ontvangen mag. Zonder hulp en steun van de ander kan je als mens immers niet leven?
Levinas, een Franse filosoof door wie De Wachter zich laat inspireren schrijft ‘de ander’ vaak met hoofdletter omdat die zo wezenlijk is in het vinden van betekenis.
Ik schrijf de Ander met een hoofdletter omdat ik in Jezus, die gans Andere, die mens werd zoals ik, ten diepste mijn betekenis vind.
Bij Hem mag ik zwak zijn, gebroken van geest, hulpeloos, afhankelijk, verdrietig. Omdat Hij het Zelf heeft meegemaakt kan Hij Zich volledig identificeren met wat wij voelen. Dat begon met kerst en eindigde in het dieptepunt, Zijn marteling en dood aan het kruis. En het ergste: verlaten te zijn van God.
Maar dan manifesteert zich een veerkracht die ongeëvenaard is. Een kracht die Jezus doet opstaan uit de dood! Ik geloof dat die veerkracht beschikbaar is. Het is het gebed van Augustinus: Geef wat u vraagt en vraag dan wat u wilt. Ik hoef het niet zelf te doen.
Jurjen zoekt betekenis in zijn leven en vindt die uiteindelijk in de ander. Maar hoop vindt hij, in zijn nog steeds beperkte en moeilijke leven in de Ander, Jezus van Nazareth. Straks zal ik weer ten volle mens zijn, vol veerkracht en zonder beperkingen. Door Jezus, op een vernieuwde hemel en aarde. Die hoop houdt hem op de been.
Die hoop wens ik iedereen toe voor 2023.
PARELPAD 